zwart-wit fotografie in het landschap

In de beginjaren van de fotografie was alles sowieso zwart-wit. Het is slechts vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw dat kleur voor iedereen beschikbaar werd. De opkomst van de digitale camera, vanaf de jaren tachtig, heeft kleur in de fotografie een boost gegeven. Echter steeds meer fotografen omarmen daarnaast ook de zwart-wit fotografie, maar dat voornamelijk voor portretten en sfeerbeelden.

Zwart-wit en landschapsfotografie

In landschapsfotografie streef je naar een sfeervol beeld met als steunpilaren het licht, compositie en natuurlijk het onderwerp. Daarom worden het leeuwendeel van deze beelden geschoten tijdens het gouden uurtje of toch in de buurt daarvan. Maar wat dan met het harde licht op de middag, het saaie licht op een regendag of de eentonige lucht in de winter. Een kleurenbeeld is dan niet altijd bevredigend. Wellicht besluit je dan om je toestel niet eens uit de tas te halen. Jammer, want hier kan zwart-wit krachtige taal spreken.

Contrast, vorm en structuur

Omdat waarnemen in kleur nu eenmaal in onze natuur zit, is het best een drempel om te zien en denken in zwart-wit en diverse grijstinten. Zo levert een zonsondergang meestal een spectaculair kleurenbeeld op en zal datzelfde in grijstinten minder boeien. Deze omstandigheid vraagt om een kleurweergave. Zonder kleur moeten landschapsbeelden hun aantrekkelijkheid krijgen van vormen, lijnen en licht en schaduw.

Denken en ‘zien’ in grijstinten is niet eenvoudig. Zo geven rood en groen in een kleurbeeld een prima contrast terwijl ze als grijstinten nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Fotografeer daarom altijd in RAW! In jpg gooi je de mogelijkheid weg om nadien nog te kunnen bewerken en zo in de nabewerking nog alle kanten uit te kunnen.
Een kleuropname in het harde licht valt al snel tegen, maar het contrastrijke licht is voor een monochroom beeld net noodzakelijk. Liggen daarnaast een aantal grijstinten flink uit elkaar, dan is alles aanwezig voor een prima zwart-witbeeld. Dan bestaat ook nog de mogelijkheid van high-key (nadruk op lichte tonen) of low-key (nadruk op donkere tonen) om tot een krachtig resultaat te komen. Vergeet ook het begrip ‘expose to the right’ niet, waarbij we belichten op de hoge lichten en ervoor zorgen dat deze niet overbelicht zijn. De schaduwen worden van onder handen genomen in nabewerking.

Wat contrast betreft hebben we het lichtcontrast wat direct in het veld waar te nemen is. Daarentegen zijn kleurcontrasten moeilijker in zwart-wit te 'zien'. Zoals reeds gezegd is groen-rood geen geslaagde combinatie, terwijl blauw en geel wel als grijswaarden ver genoeg uit elkaar liggen. Daarom nemen bij zwart-wit beelden de vormen en structuur van de onderwerpen de hoofdrol op zich. Dus houd je beeld eenvoudig en neem er niet te veel details in op. Enkele voorbeelden: Een boom als silhouet tegen de lucht of een spectaculaire wolkenlucht zonder veel detail in de voorgrond. Ook nevel kan zorgen voor een lichte weergave van de achtergrond en zal sterk contrasteren met een donker silhouet in de voorgrond. Natuurlijk is compositie altijd belangrijk en is het aan de fotograaf om gunstig licht af te wachten of op te zoeken.

Omzetten van kleur naar zwart-wit

Hoewel sommigen het zullen afraden, is een tegenvallende kleurfoto soms nog een omzetting naar grijswaarden waard. Echter zonder de intentie om monochroom te fotograferen, is de kans op een succesvolle omzetting al heel wat kleiner. Dus een goed zwart-witbeeld ontstaat door daadwerkelijk in zwart-wit te denken en te zien en dat tijdens het fotograferen. Vergeet niet dat er ook behoorlijk wat werk is aan een omzetting in zwart-wit. Dus, ik zeg het nog maar eens, van het grootste belang is dat je opname in RAW is opgenomen, zodat alle informatie nog aanwezig is.

Ruis en andere sfeerbrengers

Ruis – ook korrel genoemd – moet je hier niet als iets negatief beschouwen, maar eerder als een sfeerbrenger. Bij kleur is ruis storend, niet alleen de korreligheid maar vooral de kleurfoutjes en dat speelt in zwart-wit geen rol. Bij monochrome beelden geeft ruis juist sfeer.
Soms krijgen monochrome foto’s het verwijt te koel of kil over te komen. Dat kan je verhelpen door de tinten van het beeld warmer te maken.
Speciaal is het inkleuren van onderdelen in de foto om deze een speciale uitstraling mee te geven.
Een ander mogelijkheid is het weglaten van grijstinten en enkel wit en zwart over te houden. Dit werkt prima voor zuiver grafische beelden.

Conclusie

Over de ganse lijn vergen monochroom beelden meer werk en inspanning en hebt je niet altijd de garantie op een goed resultaat. Maar je kan, als het meezit, genieten van een tijdloos en sfeervol beeld.

Vind je dit artikel waardevol of heb je vragen of andere ervaringen?  Je kan het mij laten weten door een reactie te plaatsen. Je email-adres is verplicht, maar het wordt niet getoond op de website.

plaats een reactie